Rowerem przez II RP

To liczący 87 lat dziennik z podróży. Bernard Newman w 1934 roku przypłynął  statkiem na bałtyckie wybrzeże, wsiadł na rower, którego pieszczotliwie zwał Georgem i ruszył w Polskę z planem zjeżdżenia całego kraju. Chciał przedstawić Brytyjczykom obraz współczesnej im Polski, którą identyfikował jako rodzące się mocarstwo i ważnego gracza na arenie międzynarodowej. W analizach i komentarzach zapisywanych na kartach dziennika, wykazuje się polityczną wnikliwością i darem przewidywania biegu wypadków. Z perspektywy czasu i posiadanej dziś przez nas wiedzy historycznej, jego prognozy dotyczące losu Polski i Europy są bardzo interesujące. 

Reporter we wstępie do książki zaznacza, że prezentuje wiedzę o Polsce, jaką posiadł drogą rozmów i obserwacji, a nie studiowania książek i źródeł naukowych. Spisując opowieści i relacje rozmówców, zbyt często jednak wierzył im na słowo, mijając się tym samym z prawdą. Znajdziemy więc w jego zapiskach poprzekręcane nazwy miejscowości, anegdoty i lokalne legendy przedstawiane jako pewnik, czy nie do końca zgodne ze stanem faktycznym obserwacje, bazujące raczej na emocjonalnym stosunku autora do konkretnego zagadnienia, niż na rzetelnie zweryfikowanych faktach. Na szczęście z pomocą współczesnemu czytelnikowi przychodzi zespół redakcyjny, który opatrzył wydanie drobiazgowymi komentarzami. 

Pamiętać musimy przy tym dla kogo Newman ten dziennik pisał - czytać mieli go współcześni mu Brytyjczycy, którzy w opinii autora o Polsce wiedzieli niewiele. To dlatego wrażeniowy styl opisywania zjawisk wydawał mu się bardziej uzasadniony, od krytycznych analiz, które wymagałyby od czytelnika zdobycia szerszej wiedzy. Jednocześnie sam autor uprzedza już we wstępie, że jego ambicją nie jest zgromadzenie pełnego źródła informacji na temat naszego kraju, a właśnie przekazanie swojego subiektywnego oglądu, obrazu Polski, którzy zbudował na bazie swojej podróży, ale który siłą rzeczy będzie jedynie fragmentem rzeczywistości. 

Newman był pisarzem, podróżnikiem, ale i szpiegiem brytyjskiego rządu. „The Times” nazwało go „przenikliwym, uczciwym, empatycznym i często ostrym” obserwatorem. Choć w 1934 roku po Polsce podróżował po raz pierwszy, to w kolejnych latach wracał do niej kilkukrotnie, a ostatnią książkę na temat naszego kraju pod tytułem „The New Poland” opublikował w roku 1968.

Warto sięgnąć po to świadectwo jego pierwszej podróży do Rzeczpospolitej, by przyjrzeć się Polsce, jakiej już nie ma i to wyjątkowo interesującej perspektywy.