Historia jakiej nie znacie - Polak Węgier dwa bratanki

Stanisław Worcell, żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku polski działacz polityczny i publicysta, posłużył się metaforą: „Węgry i Polska to dwa wiekuiste dęby. Każdy z nich wystrzelił pniem osobnym i odrębnym, ale ich korzenie, szeroko rozłożone pod powierzchnią ziemi, splątały się i zrastały niewidocznie. Stąd byt i czerstwość jednego jest drugiego warunkiem życia i zdrowia.

Początki naszej przyjaźni nie były jednak takie łatwe. W średniowieczu Węgrzy Polską w ogóle się nie interesowali. Ich ekspansja szła w kierunku Bałkan i Italii. Nie mieliśmy styczności ze sobą, jako wrogowie. Gdy naszym wspólnym wrogiem stali się Czesi i Łokietek potrzebował sojusznika, zaczęliśmy współpracować. Węgry od 1000 roku ostatecznie przyjmują chrześcijaństwo. Obydwa kraje rozpoczęły także starania o koronę królewską.. Zgodnie z węgierską legendą korona, którą otrzymał od papieża Sylwestra II władca Węgier, Stefan I Święty, miała być początkowo przeznaczona dla Polaków. W zamian za to, że Węgrzy dostali ją pierwsi mają zawsze wspierać Polskę. Korona Św. Stefana czuwa dziś na Parlamentem węgierskim, w którym jest przechowywana. Bolesław Chrobry koronował się dopiero w 1025 roku. W przeciwieństwie do Węgier nie wszyscy władcy Polski byli królami. U nas najstarszy syn a na Węgrzech najstarszy członek rodu miał być następcą władcy, najstarszy syn władcy musiał walczyć ze starszym członkiem rodziny o koronę. Często szukano pomocy w Polsce. Polacy i Węgrzy oprócz Czechów mieli też innego wroga Niemców. Ambicje do zdobycia tronu węgierskiego mieli Habsburgowie. Na chwilę im się to udało, same ambicje pozostały na długo. Gdy Polska zaczęła rosnąć w siłę, Węgry stały się miejscem rywalizacji o tron węgierski między Polakami a Habsburgami. Częste sojusze pomiędzy Polakami a Węgrami odbywały się poprzez małżeństwa. Największą inwestycją, jaką zrobił Władysław Łokietek było wydanie swojej córki za Karola Roberta, świeżego władcę z nowej dynastii Andygaweńskiej, który trzy razy się koronował. Urodzony z tego małżeństwa Ludwik Węgierski przejął tron w Polsce, jednocząc te dwa Państwa. Niesłusznie niedoceniany ustanowił przywilej koszycki, w ramach, którego zwolnił część szlachty z podatków. Po dziś mu się to zarzuca, choć wtedy państwo z podatków się nie utrzymywało. Głównym źródłem dochodu były domeny królewskie, zatem władca realnie niewiele oddawał. Za to w zamian szlachta zgodziła się, aby władcą Polski została kobieta. Królem zostać mogła Jadwiga, która okazała się znakomitym władcą. Po śmierci Ludwika odzyskała ona od Węgrów Ruś Czerwoną. Jadwiga dla Polski poświęciła też własne szczęście - nie wyszła za mąż za Wilhelma Habsburga, zgadzając się na ślub z „barbarzyńcą” Jagiełłą. Po śmierci Jadwigi nasze relacje się skomplikowały, jeden z dwóch nagich mieczy w bitwie pod Grunwaldem był w imieniu króla węgierskiego Zygmunta Luksemburczyka, który był sprzymierzeńcem Krzyżaków. Ten gest miał służyć zastraszeniu rycerzy polskich. Ostatecznie wszystko obróciło się na korzyść Polski. Po przegranej przez Krzyżaków bitwie, wypłacili oni Polsce ogromną sumę pieniędzy, które zaproponowaliśmy Luksemburczykowi jako pożyczkę za 13 miast spiskich. Były to bardzo bogate, będące miejscem wymiany kultur miasta. W tamtym okresie Polska coraz bardziej się wzmacnia a Węgry słabną. A arenie międzynarodowej pojawia się silne imperium osmańskie. Władysław Warneńczyk jest pierwszym elekcyjnym władcą. W 1443 roku gromi Turków, co jest wtedy ogromnym sukcesem. Jednak wkrótce zrywa pokój i rusza na kolejną wojnę z Turkami. Jego wojska doszły blisko Konstantynopola gdzie jednak poniosły klęskę i młody król zginał. Węgrzy wybierają na króla Macieja Korwina, który chce podbić jak najwięcej ziem na zachodzie. Zdobywa Austrię, Wiedeń i Czechy, na które apetyt ma dynastia Jagiellońska. Tworzy pierwszą zawodową armię - czarną armię. Maciej Korwin zajmuje Wrocław i mimo że jest oblegany to zwycięża, Polacy się poddają. W ten sposób przejmuje połowę Czech. Wojna z Polską była złamaniem paktu o wiecznym sojuszu. Karą za to jest osłabienie Węgier, które szybko tracą wszystkie nabytki terytorialne. Magnateria węgierska zrażona postawą walecznego króla nie chce już silnego władcy jak Maciej Korwin i wybiera Władysława Jagiellończyka, wtedy już króla Czech. Jagiellończyk miał przydomek „dobrze” - słabo znając język węgierski na wszelkie propozycje szlachty węgierskiej odpowiadał: dobrze. Ostatni Jagiellonowie nie są wspominani dobrze. Jagiellończyk był słabym władca, ale zrobił jedną genialną rzecz, którą później wykorzystali Habsburgowie. Postanowił swego małoletniego syna Ludwika koronować na króla za swojego życia. Węgry przestały być państwem gdzie jest wolna elekcja, zrodziła się szansa na powstanie nowej dynastii. Jego pomysł kopiują Habsburgowie, każdy władca z Habsburgów na tronie węgierskim za swojego życia koronuje swojego następcę na króla. Nie ma bezkrólewia, umacnia się dynastia. Ten pomysł podejrzeli też polscy Jagiellonowie. Zygmunt II August został wybrany na króla za życia Zygmunta Starego, stad przydomek „młody”. Za panowania Władysława II Jagiellończyka Węgry utraciły niepodległość na rzecz Turcji. W 1521 roku, Belgrad wtedy największa twierdza nad Dunajem pada i wrota do Węgier są otwarte…

O historii wspólnej Polski i Węgier w rozmowie z Krystyną Różańska Gorgolewską opowiada historyk, znawca historii polsko węgierskiej z Ośrodka Debaty Międzynarodowej w Poznaniu dr Adam Szabelski.