Steve Sem-Sandberg i jego "Ocean"

Akcja książki obejmuje kilka miesięcy roku 1765, kiedy to Rousseau wyczerpany oskarżeniami, poczuciem prześladowania i nieufnością wobec otaczającego świata, osiada na Ile Saint-Pierre, wysepce na jeziorze Bienne, nieopodal Berna. Nie wolno mu jej opuszczać. Zresztą wcale tego nie pragnie, bo czuje się jak zniedołężniały starzec – dokuczają mu bóle brzucha, migreny, a najbardziej problemy urologiczne.

Istotnym wątkiem powieści są relacje Rousseau z jego wieloletnią towarzyszką, Thérèse Levasseur – kobietą, która nie sprzeciwiała się oddaniu ich dzieci do sierocińca. Steve Sem-Sandberg znakomicie ukazuje pokrętną logikę tej pary – z jednej strony oboje mieli świadomość, że oddane do sierocińca dzieci miały niewielkie szanse na przeżycie, z drugiej jednak przedstawiali swój czyn jako coś niekoniecznie złego, a nawet akt miłosierdzia. Rousseau, słynny pedagog, który zyskał sławę jako teoretyk wychowania, reaguje na pytania o swoje potomstwo irytacją i wyparciem. Uważa, że to nie on powinien się wstydzić, lecz ci, którzy mają czelność go osądzać.

Poza tym autor opisuje codzienność Rousseau na wyspie – ograniczone kontakty z mieszkańcami oraz samotne wycieczki botaniczne, podczas których często towarzyszy mu pewien chłopiec. W książce znalazło się także miejsce na analizę stanu psychicznego filozofa, który stopniowo pogrąża się w paranoi, przekonany, że jest śledzony i oszukiwany. W jego umyśle niemal wszyscy – od dawnych przyjaciół, przez duchowieństwo, aż po przypadkowych przechodniów – knują przeciw niemu spisek.

Sem-Sandberg kreśli refleksyjny obraz człowieka, który w teorii pragnął samotności, ale w praktyce nie mógł znieść bycia zapomnianym. Rousseau to nie tylko wielki myśliciel, ale i człowiek pełen słabości, sprzeczności i dramatów.

Na uwagę zwraca też okładka książki, której, jak informuje Wydawca, ilustracja jest obrazem gwaszowym z 1787 roku autorstwa Johanna Baptisty Stuntza i Josepha Hartmanna Stuntza. Przedstawia ona widok na wyspę św. Piotra na jeziorze Biel w Szwajcarii. Książka ukazała się nakładem Wydawnictwa ArtRage, przekładem z języka szwedzkiego zajął się Przemysław Pożar.

"Ocean" nie jest powieścią łatwą, wymaga od czytelnika uwagi i skupienia. Nie jest to klasyczna opowieść biograficzna, lecz literacka próba uchwycenia umysłu człowieka, który swoją filozofią na zawsze zmienił sposób myślenia o społeczeństwie i jednostce. Jeśli ktoś szuka dynamicznej akcji – tu jej nie znajdzie. Ale jeśli interesuje go portret wielkiego umysłu u kresu życia, pełen wewnętrznych rozterek i filozoficznych refleksji, to "Ocean" może być lekturą interesującą.