Majątek wspólny — co wchodzi w jego skład i jak to przeliczyć?
Jeżeli osoby zamierzające wejść w związek małżeński nie uzgodnią inaczej, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między nimi z mocy ustawy wspólność majątkowa. W jej skład wchodzą rzeczy i prawa, którymi zarządzać mogą jedynie wspólnie małżonkowie. Zarówno mąż jak i żona w ramach małżeńskiego ustroju majątkowego mogą posiadać majątek osobisty, którym każdy z nich może rozporządzić bez zgody współmałżonka. Z chwilą ustania małżeństwa majątek wspólny należy jednak podzielić. Istnieje kilka sposobów podziału majątku wspólnego małżonków.
Co to jest wspólność majątkowa małżeńska?
Wspólność majątkowa to rodzaj ustroju majątkowego, która powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa. Obejmuje ona jednakowo majątek wspólny, będący własnością obojga małżonków, jak i majątek osobisty, który należy do każdego z małżonków. Wspólność majątkowa małżeńska oznacza, że prawa własności do przedmiotów majątkowych są wspólne i nie można nimi swobodnie rozporządzać bez zgody drugiego małżonka. Ustanowienie ustawowej wspólności majątkowej ma na celu wzmocnienie więzi rodzinnych i zapewnienie solidnej podstawy materialnej dla rodziny.
Małżonkowie, którzy zechcą samodzielnie kształtować panujący między nimi ustrój majątkowy, mogą dokonać pewnych modyfikacji. Przykładowo mogą poprzez zawarcie stosownej umowy rozszerzyć, ograniczyć lub całkowicie znieść wspólność majątkową. Majątkowa wspólność ustawowa może również ustać z mocy samego prawa np. w wyniku orzeczenia rozwodu czy separacji. Wspólność ustawowa nie powstanie jeśli jeden z małżonków był w czasie zawarcia małżeństwa ubezwłasnowolniony lub ogłoszono jego upadłość. Małżonkowie nie mają prawa żądać podziału majątku wspólnego, dopóki nie dojdzie do ustania wspólności majątkowej.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
Majątek wspólny małżonków obejmuje wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa, które z mocy ustawy wchodzą w skład wspólności majątkowej. Dotyczy to zarówno rzeczy materialnych, jak i niematerialnych, które zostały uzyskane przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, ale na rzecz wspólności. Zgodnie z przepisami prawa, do majątku wspólnego zaliczają się m.in.:
● Wynagrodzenie za pracę oraz dochody z innych form działalności zarobkowej każdego z małżonków,
● Zyski pochodzące zarówno z majątku wspólnego, jak i osobistego każdego z małżonków,
● Pieniądze zdeponowane na rachunku pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
● Kwoty składek zarejestrowanych na subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Czym jest majątek osobisty?
Majątek osobisty obejmuje składniki majątkowe, które stanowią własność jednego z małżonków, nawet jeśli obowiązuje wspólność majątkowa. Nie są one częścią majątku wspólnego, co oznacza, że w przypadku rozwodu lub separacji nie podlegają podziałowi. Prawo jasno określa, jakie składowe wchodzą w skład majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku osobistego należą między innymi:
● Przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa, takie jak samochód będący własnością jednego z małżonków przed ślubem,
● Przedmioty majątkowe nabyte w drodze darowizny, spadku lub zapisu,
● Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej,
● Przedmioty majątkowe służące tylko do zaspokajania osobistych potrzeb męża lub żony,
● Prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
● Odszkodowanie za doznany uszczerbek na zdrowiu lub zadośćuczynienie za poniesioną krzywdę,
● Wierzytelności wynikające z wynagrodzenia za pracę lub z działalności zarobkowej męża i żony,
● Przedmioty majątkowe stanowiące nagrodę za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków.
● Prawa własności przemysłowej, prawa autorskie oraz inne prawa twórcy.
● Przedmioty nabyte w zamian za składniki majątku osobistego.
Kiedy ustaje wspólność majątkowa?
Wspólność majątkowa ustawowa jest nierozerwalnie związana z trwaniem małżeństwa, dlatego zazwyczaj ustaje w momencie jego zakończenia. Zakończenie małżeństwa może nastąpić np. w wyniku śmierci jednego z małżonków, unieważnienia małżeństwa lub orzeczenia rozwodu. Jednakże istnieją przypadki, w których wspólność majątkowa może ustać pomimo trwania małżeństwa. Do takich sytuacji należą:
● Orzeczenie separacji,
● Ubezwłasnowolnienie jednego z małżonków,
● Ogłoszenie upadłości przez jednego z małżonków,
● Zawarcie umowy o ustanowienie pełnej rozdzielności majątkowej przez małżonków.
Co się dzieje z majątkiem wspólnym po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej?
Kiedy wspólność majątkowa między małżonkami ustaje, majątek „wspólny” nadal istnieje, jednak zmienia swój charakter. Przekształca się on we współwłasność w częściach ułamkowych. Od tego momentu, co do zasady, małżonkowie posiadają równe udziały w majątku, choć mogą występować istotne wyjątki od tej reguły. Do podziału majątku dochodzi najczęściej przy rozwodzie.
Z chwilą, gdy wyrok rozwodowy staje się prawomocny, wspólność majątkowa ustaje i obie strony mogą ubiegać się o podział zgromadzonego majątku. Majątek wspólny można także podzielić w toku spraw o rozwód. Aby sąd rozwodowy mógł zająć się również podziałem majątku, warunkiem jest, by przeprowadzenie tego podziału nie powodowało nadmiernego opóźnienia postępowania. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w których małżonkowie są zgodni co do podziału majątku lub gdy majątek wspólny nie jest wieloskładnikowy.