Uniwersytet im. Adama Mickiewicza dołączył do sieci IBM Quantum Network

Jak dodaje, umowa pozwala naukowcom na dostęp do 5 proc. zasobów tego komputera.

Fizycznie nie ma, ale poznańska umowa pozwala na wykorzystanie 5 proc. zasobów tego komputera, w trakcie obowiązywania umowy. To już bardzo dużo. Gdybyśmy nawet wydali bardzo dużo pieniędzy, by taką inwestycję zrealizować, to mogłoby się okazać, że ją przeskalowaliśmy.

"Dziś od ekspertów z PCSS usłyszałem, że Niemcy zainwestowali miliardowe kwoty w taki komputer i ten sprzęt jest już przestarzały. To pokazuje, jak szybko zachodzi postęp" - dodał minister.

Cała rozmowa z Januszem Cieszyńskim:

Bartosz Garczyński: Czym jest ta sieć?

Janusz Cieszyński: To sieć jednostek na całym świecie, które korzystają z komputerów kwantowych firmy IBM. To jeden z liderów tej technologii. W Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym trwają prace z wykorzystania tego systemu. Naszym celem było to, aby nie poprzestać na dostępie, ale rozwijać tę działalność. Udało się to zrealizować na dwóch poziomach - po pierwsze współpraca z UAM, a zaraz potem z kolejnymi jednostkami spoza Poznania, w zakresie wykorzystania tego oprogramowania, ale także, dzięki temu, że ten poznański ośrodek się rozwija, został on dostrzeżony przez Komisję Europejską i będzie realizowany ze środków europejskich projekt w zakresie technologii kwantowej. To nasionko, które zasialiśmy w zeszłym roku, przyznając dotację na to zadanie, zaczyna dawać efekty.

To jest dostęp do tych komputerów? Przekazanie tych komputerów?

To jest dostęp do komputerów kwantowych, które są w sieci IBM. To bardzo przyszłościowa i droga technologia. Niezbędne jest zapewnienie nie tyle budowy takiego komputera w Polsce, tylko zapewnienie dostępu do już istniejącego.

Czyli fizycznie w Polsce nie ma takiego komputera?

Fizycznie nie ma, ale poznańska umowa pozwala na wykorzystanie 5 proc. zasobów tego komputera, w trakcie obowiązywania umowy. To już bardzo dużo. Gdybyśmy nawet wydali bardzo dużo pieniędzy, by taką inwestycję zrealizować, to mogłoby się okazać, że ją przeskalowaliśmy. Dziś od ekspertów z PCSS usłyszałem, że Niemcy zainwestowali miliardowe kwoty w taki komputer i ten sprzęt jest już przestarzały. To pokazuje, jak szybko zachodzi postęp. Warto być na wstępnym etapie nie tyle inwestorem na własność, ale mieć dostęp do jakiejś części czegoś, co jest najnowsze.

Zacytuję prof. Karola Bartkiewicza, który mówi, że można wyznaczyć trzy główne grupy zastosowań obliczeń dokonywanych przy użyciu komputerów kwantowych - symulatory kwantowe, głównie fizyka i chemia, sztuczna inteligencja oraz optymalizacja. Wszystkie te grupy mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju nauki i gospodarki, a szczegółowo to baterie, wykrywanie defektów, półprzewodniki, przewidywanie właściwości chemicznych, itd. Rozumiem, że zwykłe komputery nie dałyby rady?

Dokładnie tak. Chodzi o czas na obliczenia. Są takie informacje, które muszą być dostarczone w czasie rzeczywistym. Wydajność standardowych komputerów cały czas rośnie - ich wydajność podwaja się mniej więcej co półtora roku. Natomiast jeżeli chodzi o komputery kwantowe to przechodzimy do zupełnie nowej ery jeśli chodzi o wydajność tego sprzętu - to też niesie ze sobą pewne zagrożenia, ponieważ jeżeli wejdą do powszechnego zastosowania komputery kwantowe, to może się okazać, że dotychczas stosowane mechanizmy szyfrowania staną się niewystarczające i dlatego trwają już bardzo zaawansowane prace nad tworzeniem takich metod szyfrowania, które będą odporne na próby ich odszyfrowania przy pomocy technologii kwantowej. To na pewno przyszłość, jeśli chodzi o technologie kwantowe i my dzisiaj musimy realizować te inwestycje, żeby przyszłość działa się z udziałem Polski.

UAM dołącza dziś do tego przyszłościowego projektu. Jakie kolejne uczelnie?

Jeżeli chodzi o Wielkopolskę to jest na pewno współpraca z Politechniką Poznańską, która rozwija się bardzo dynamicznie, z tego, co pamiętam ośrodek w Gliwicach dołączy wraz z dwoma, trzema ośrodkami z innych części Polski. Ważne, że w PCSS powstało miejsce, które jest liderem wykorzystania tych technologii i jest też coś, co od początku było naszą intencją, żeby w momencie powstania ośrodka w Polsce, był nastawiony na współpracę z innymi ośrodkami. W nauce często jest tak, że łatwiej nawiązać współpracę z ośrodkiem zagranicznym, niż kolegami z Polski - staramy się to przełamywać.

Skoro jest pan u nas, to zmieńmy temat. Mamy gwałtowny wzrost cyberataków na polskie firmy. Najczęściej dotyczy to sektora użyteczności publicznej, który pod względem liczby ataków wyprzedził finanse i bankowość. Czy jesteśmy bezpieczni w sieci?

Nie ująłbym tego w ten sposób, że mamy się czego obawiać. Powinniśmy zachować czujność. To zagrożenia XXI wieku. Pewne grupy, które wcześniej parały się konwencjonalną przestępczością, stopniowo przechodzą na wyłudzanie pieniędzy, czy osiągania korzyści w cyberprzestrzeni. Czym innym jest fałszywy sms, który zachęca do podania informacji z danymi do logowania do banku, od oszustw na wnuczka, czyli, że ktoś przychodzi i podaje się za członka rodziny. To przeniesienie podobnych metod socjotechnicznych do cyberprzestrzeni. Są też ataki na instytucje publiczne, to ataki, których celem jest zysk. Mamy świadomość, że grupy hakerskie działają w dualnym modelu, częściowo zajmują się przestępczością, pozyskiwaniem środków, ale w związku z tym, że ich siedziba jest zwykle w krajach wrogich Polsce, jak Rosja, czy też w krajach będących w konflikcie z głównym nurtem światowej polityki (np. Iran czy Korea Północna). Mamy sytuacje, w których te kraje są gospodarzem dla cyberprzestępców. Te grupy są wykorzystywane do realizacji interesów tych krajów. Hakerzy rosyjscy działają dla swojego zysku, ale kiedy trzeba wykorzystać ich narzędzia na potrzeby rosyjskich służb, to są one wykorzystywane.

Jakie rady dla użytowników? Co robić, żeby być bezpiecznym w sieci?

W dziedzinie cyberhigieny zacząłbym od ustawienia bezpiecznego hasła. Mówiliśmy o komputerach kwantowych, dających poprawę mocy obliczeniowych. Możemy to szczegółowo sprawdzić w internecie, im dłuższe hasło, zawierające cyfry, znaki specjalne, tym trudniej je złamać. Żeby skonstruować dobre hasło, nie należy zakładać, że je zapamiętamy, hasła powinny być unikalne, niepowtarzalne. Można do tego wykorzystać techniki, które pomogą nam to zapamiętać, np. wziąć słowa piosenki i od pierwszych liter słów ułożyć nawet bardzo długie hasło i wykorzystać to miejsce do przechowywania haseł do innych serwisów, to hasła bardzo długie i skomplikowane, nie do złamania. A jeśli zdarzy się wyciek danych, to wtedy tracimy hasło tylko do jednego miejsca. Druga rzecz - dwuskładnikowe uwierzytelnianie, aby sam login i hasło, które mogą wyciec, wzmocnić sms-em. Ale jeszcze lepszy będzie klucz w formie usb, zbliżamy go do telefonu komórkowego i on pokazuje unikalny identyfikator, dzięki temu na pewno posiadacz tego klucza się loguje. Przy stosowaniu tych zasad jesteśmy w stanie obronić się przed przytłaczającą większością ataków. Tego dowodzi raport Microsoft - 98 proc. zagrożeń, które dojrzał zespół Microsoftu, dałoby się uniknąć przy stosowaniu zasad bezpieczeństwa.

Temat udogodnień informatycznych. E-recepty są świetne, sam korzystam. Ale chciałem zapytać o mObywatela. Nadal dokumenty w tej aplikacji nie są honorowane w bankach lub przez dostawców usług telefonii komórkowej. Kiedy to będzie w pełni funkcjonalne?

Odpowiednia ustawa jest przygotowana, pochylił się na nią w piątek Komitet Rady Ministrów ds. Cyfryzacji, zarekomendował ją do dalszych prac. Oprócz zrównania mObywatela z dowodem osobistym w postaci plastikowej, pracujemy nad innymi funkcjami tej aplikacji. Już dziś można złożyć wniosek o dodatek dla posiadaczy pompy ciepła, bądź wniosek o podniesienie limitu energii, objętego preferencyjną ceną za pośrednictwem aplikacji. Taki wniosek składa się o połowę szybciej, przed tą aplikacją przyszłość, wszystko na wyciągnięcie ręki.