Obchody 1000-lecia koronacji Bolesława Chrobrego

Opis działań

Znaczna część zaplanowanych działań, realizowana będzie w ramach projektu „Bolesław Chrobry z Poznania po władzę i koronę”, dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury oraz ze środków Samorządu Województwa Wielkopolskiego. W ramach tego zadania zorganizowana zostanie trzyczęściowa wystawa, cykl wykładów popularnonaukowych, lekcje muzealne, warsztaty edukacyjne i okolicznościowa dwutomowa publikacja.

a) wystawa:

- „Bolesław Chrobry z Poznania po władzę i koronę”, część I, Muzeum Archeologiczne, Pałac Górków, wernisaż: 15 kwietnia 2025 r., g. 17.00

Pierwsza część wystawy stanowi opowieść o państwie Bolesława Chrobrego, osnutą wokół wybranych zabytków, związanych z religią, kulturą, obyczajowością, gospodarką, stosowania prawa oraz organizacji sił zbrojnych. Wystawie towarzyszyć będzie punkt edukacyjny, działający na dziedzińcu Pałacu. Zwiedzający będą mogli tam oglądać, dotykać i przymierzać rekonstrukcje zabytków pochodzących z czasów panowania Bolesława Chrobrego (np. uzbrojenia czy ozdób). Opisy poszczególnych przedmiotów dostępne będą również w alfabecie Braille’a. Wystawa będzie czynna do 31 grudnia b.r.

- „Bolesław Chrobry z Poznania po władzę i koronę”, część II, Ostrów Tumski, kościół pw. Najświętszej Marii Panny, wernisaż: 16 czerwca 2025 r., g. 17.00

Druga część wystawy poświęcona będzie grodowi poznańskiemu jako prawdopodobnemu miejscu narodzin Bolesława Chrobrego oraz jego wiecznego spoczynku w tutejszej katedrze. Przygotowane plansze stanowić będą uzupełnienie prezentowanych już reliktów palatium i kaplicy pałacowej, a także kamiennego tronu piastowskiego, wmurowany w ścianę gotyckiej świątyni. Przedstawiona będzie również droga Bolesława Chrobrego do korony oraz losy jego następców, zaprezentowane będą dzieje jego grobowca. Wystawa wzbogacona będzie w liczne odnośniki wirtualne do wizualizacji Ostrowa Tumskiego i tutejszych budowli sprzed 1000 lat. Zwiedzający będą mogli pobrać specjalną aplikację, pozwalającą na podróż w czasie i zapoznanie się z odkrytymi na wyspie zabytkami. Wystawa będzie czynna do 31 grudnia b.r.

- „Bolesław Chrobry z Poznania po władzę i koronę”, część III, Muzeum Archeologiczne, Rezerwat Archeologiczny „Genius loci”, wernisaż: 16 czerwca 2025 r., g. 17.00

Trzecia część wystawy stanowić będzie nowoczesna ekspozycja z licznymi prezentacjami, filmem popularnonaukowym i wywiadami z naukowcami zachęcająca do poznania aktualnych wyników badań prowadzonych na Ostrowie Tumskim oraz studiów nad początkami monarchii piastowskiej i roli Poznania w czasach Bolesława Chrobrego. Wystawa będzie czynna do 31 grudnia b.r.

b) cykl wykładów popularnonaukowych, Muzeum Archeologiczne, Rezerwat Archeologiczny „Genius loci” ul. Posadzego 3, luty-grudzień 2025 r.

Prelekcje nawiązują swym charakterem do cyklu „Akademia Genius loci”, organizowanego w ubiegłych latach. Autorami wykładów, odbywających się z reguły w jeden piątek miesiąca, o godz. 18.00, są historycy, archeolodzy, filozofowie oraz badacze kultury. Tegoroczny cykl poświęcony jest tematyce władzy królewskiej, koronacji Bolesława Chrobrego oraz różnych aspektów z nią związanych. Udział w prelekcjach jest bezpłatny, wszystkie są transmitowane on-line na fb Rezerwatu https://www.facebook.com/RezerwatArcheo/. 

Do tej pory odbyły się trzy wykłady (prof. dr hab. Marzeny Szmyt: Władza i jej symbole w pradziejach, dra Macieja Przybyła: Zjazd Gnieźnieński. W drodze do korony oraz dra Pawła Belji: Do czego władza potrzebuje symboli? - refleksje filozoficzne). Harmonogram następnych przedstawia się następująco:

- prof. UAM dr hab. Dariusz Andrzej Sikorski: Struktury władzy Karolingów jako model dla wczesnośredniowiecznej Europy [11.04.2025 r.]

- prof. dr hab. Hanna Koćka-Krenz: Gród poznański – miejsce narodzin, życia i pośmiertnej chwały Bolesława Chrobrego Noc Muzeów [wyjątkowo w sobotę 17.05.2025 r., w trakcie Nocy Muzeów]

- prof. UAM dr hab.  Dariusz Andrzej Sikorski: Czy krakowska włócznia jest tą, którą Otton III miał podarować Bolesławowi Chrobremu w 1000 r.? [23.05.2025 r.]

- dr Tomasz Janiak: Pierwszy pochówek królewski w katedrze poznańskiej -czy Bolesław Chrobry mógł być czczony jako święty? [27.06.2025 r.]

- Elżbieta Cherezińska: „Lew ryczący z wlokącym się za nim ogonem" - moja prywatna schadzka z Chrobrym [06.06.2025 r.]

- prof. ICHB PAN dr hab. Luiza Handschuh: Co mówią geny o społeczeństwie wczesnego państwa Piastów? [12.09.2025 r.]

- prof. dr hab. Michał Kara: Czy na poznański Ostrowie stał kamienny tron Piastów?  [10.10.2025 r.]

- prof. dr hab. Tomasz Jurek: Miecz św. Piotra – Władza duchowna na poznańskim Ostrowie Tumskim [21.11.2025 r.]

- prof. dr hab. Zbigniew Dalewski: Władza – przestrzeń – ceremoniał. Miejsce i uroczystość inauguracji władcy w Polsce średniowiecznej [24.10.2025 r.]

- prof. UAM dr hab. Małgorzata Delimata-Proch: Czy w 1025 roku koronowano również królową? [05.12.2025 r.]

c) lekcja muzealna, pt. „Poznańskie dzieje pierwszego polskiego króla”, Muzeum Archeologiczne, Rezerwat Archeologiczny „Genius loci”, od 7.02 do 22.12.2025

W programie obchodów pierwszej polskiej koronacji podjęto organizację jubileuszowych lekcji muzealnych, prowadzonych śladami Bolesława Chrobrego w formie stacjonarnych i wirtualnych wycieczek po Ostrowie Tumskim.

d) bezpłatne warsztaty edukacyjne dla dzieci w wieku od 6 do 11 lat, pt. „Królewskie wakacje”, lipiec-sierpień 2025 r., w dwóch lokalizacjach:

- Pałac Górków: cykl 16 warsztatów (we wtorki i środy o godz. 11:00, oprócz ostatniego tygodnia lipca). Na zajęciach będziemy przybliżać różne aspekty życia ludzi w czasach Bolesława Chrobrego. Opowiemy między innymi o tym jak się ubierano i co jedzono. Uczestnicy spotkań poznają różne zabawy i rozrywki oraz sposoby podróżowania sprzed 1000 lat. Krótkiej prezentacji towarzyszyć będą ciekawe warsztaty plastyczne przenoszące nas w odległe czasy.

- Rezerwat Archeologiczny „Genius loci”: 17 warsztatów wakacyjnych (dwa razy w tygodniu - we wszystkie wtorki i czwartki wakacji, o godz. 13.00). Zajęcia poświęcone będą poznaniu pierwszego polskiego króla i jego dziejów związanych w Ostrowem Tumskim, odkrytymi tu zabytkami i zabawami z wirtualną rzeczywistością, dzięki której uczestnicy spotkań przenosić się będą do grodu sprzed 1000 lat.

e) działania edukacyjne na wystawie „Bolesław Chrobry z Poznania po władzę i koronę”

Przez cały czas trwania wystawy, na dziedzińcu Pałacu Górków oraz w Rezerwacie Archeologicznym „Genius loci” otwarty będzie związany z ekspozycją punkt edukacyjny i Karty Pracy.

- Pałac Górków: zwiedzający będą mogli skorzystać z rekonstrukcji zabytków pochodzących z czasów panowania Bolesława Chrobrego, między innymi uzbrojenia czy ozdób. Opisy poszczególnych przedmiotów dostępne będą również w alfabecie Braille’a. W wybrane weekendy czerwca i września w Pałacu Górków zaprezentujemy przedstawienia pacynkowe dla dzieci. Łącznie odbędą się 4 spektakle. Widowiska w przystępny sposób opowiadać będą o wybranych wydarzeniach z życia Bolesława Chrobrego. Zaprezentujemy też znane legendy związane z władcą.

- Rezerwacie „Genius loci” dla najmłodszych przewidziano Karty Pracy z atrakcyjnymi zadaniami, których rozwiązanie pozwoli w ciekawy sposób zapamiętać treści z ekspozycji. Trasa rozwiązywania zagadek przebiegać będzie z Rezerwatu do kościoła Najświętszej Marii Panny.

f) dwutomowa publikacja, pt. „Bolesław Chrobry z Poznania po władzę i koronę”, pod red. Agnieszki Stempin i Mateusza Sikory, premiera: 15 kwietnia 2025 r., podczas otwarcia I części wystawy w Pałacu Górków

Publikacja zawiera artykuły, związane z tematyką wystawy (w I tomie), teksty wykładów popularnonaukowych wygłaszanych przez cały rok w Rezerwacie Archeologicznym (w II tomie) oraz notki katalogowe zabytków, prezentowanych na wystawie. Każdy z tomów zawiera 168 stron ujętych w formie bogato ilustrowanego albumu. Przewidziano również powszechną dostępność wersji cyfrowej wydawnictwa. Kompleksowe informacje o wystawie znajdują się na stronach Muzeum Archeologicznego w Poznaniu: https://nowa.muzarp.poznan.pl/ oraz Rezerwatu Genius loci: https://rezerwat.muzarp.poznan.pl/

Ponadto tematyka jubileuszu koronacji Bolesława Chrobrego będzie stanowić główne punkty programu Europejskiej Nocy Muzeów

Europejska Noc Muzeów, 17 maja 2025 r., Muzeum Archeologiczne w Poznaniu: „Noc z Bolesławem Chrobrym”

- Pałac Górków, ul. Wodna 27, g. 18.00-23.45:

- warsztaty dla dzieci;

- wykłady o uzbrojeniu: miecz – tarcza – szyszak;

- pokaz produkcji wczesnośredniowiecznych ozdób szklanych;

- prezentacja wyrobu srebrnych ozdób wczesnośredniowiecznych;

- pokaz uzbrojenia wojów z XI w.;

- przemarsz wojów;

- pokaz filmu „Krzyż i korona” reż. Zdzisław Cozac

 - Rezerwat Archeologiczny „Genius loci”, ul. Posadzego 3, g. 17.00-23.00

- prelekcja jubileuszowa: prof. dr hab. Hanna Koćka-Krenz, Gród poznański – miejsce narodzin, życia i pośmiertnej chwały Bolesława Chrobrego

- wirtualny spacer po Ostrowie Tumskim - rodzinna wędrówka śladami Bolesława Chrobrego

Wątki związane z koronacją Bolesława Chrobrego, obecne na wystawach stałych:

a) Pałac Górków, wystawa stała, pt. „Tu powstała Polska”:
Wystawa opowiada o średniowiecznej Wielkopolsce, która stała się miejscem narodzin państwa polskiego. Do tematyki koronacyjnej w sposób szczególny nawiązuje scena figuralna, przedstawiająca ważne wydarzenie ze zjazdu gnieźnieńskiego w 1000 roku, podczas którego cesarz Otton III nałożył Bolesławowi Chrobremu koronę i wręczył mu włócznię św. Maurycego. Zdaniem niektórych ówczesnych komentatorów, jak też pewnej części dzisiejszych badaczy, akt ten stanowił właściwą koronację tego władcy. Większość jednak uważa, że był to dopiero początek jego drogi do korony.

b) Rezerwat Archeologiczny „Genius loci”, wystawa stała, pt. „Przekrój Poznania”:
Głównym elementem wystawy są relikty wału grodu poznańskiego, funkcjonującego w czasach Bolesława Chrobrego oraz zabytki archeologiczne pozyskane podczas wieloletnich badań Ostrowa Tumskiego: katedry poznańskiej, palatium wraz z kaplicą pałacową wzniesionych przez Mieszka I i rozbudowanych przez Bolesława Chrobrego, a także artefakty odkryte na cmentarzysku grodowym na Śródce.

Obiekty muzealne związane z czasem koronacji, będące w zasobach Muzeum Archeologicznego w Poznaniu i na ekspozycji Rezerwatu Archeologicznego Genius loci
- w zbiorach muzeum znajdują się liczne zabytki archeologiczne (elementy uzbrojenia, ozdoby, monety, przedmioty codziennego użytku) z czasów Bolesława Chrobrego, prezentowane na wystawach oraz przechowywane w magazynie muzealiów okresu średniowiecza i czasów nowożytnych. Zwiedzających z pewnością zainteresują denary tego władcy: DUX INCLICTUS, PRINCES POLONIAE oraz VENZIESLAVVS. Wszystkie prezentowane są na wystawie „Tu powstała Polska” w Pałacu Górków.

- na ekspozycji Rezerwatu Archeologicznego Genius loci prezentowane są zabytki pochodzące, między innymi, z badań Wydziału Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, odnoszące się do okresu panowania Bolesława Chrobrego na grodzie poznańskim. Na szczególną uwagę zasługuje wyjątkowy zbiór kostek mozaikowych wiązanych z dekoracją kaplicy poznańskiego palatium. Drobne tessery wykonane z kilku warstw tafli szklanych techniką stosowaną przez mistrzów bizantyjskich, pokryte złotą folią, stanowiły obraz zdobiący absydę świątyni. Inne eksponaty są śladami kunsztu tutejszych rzemieślników i życia codziennego w grodzie za czasów pierwszego polskiego króla.

Ciekawostki
Miejscem szczególnie związanym z postacią Bolesława Chrobrego jest poznański Ostrów Tumski, na którym prezentowane są relikty jego rezydencji pałacowej, tron intronizacyjny wmurowany w ścianę kościoła Najświętszej Marii Panny, pozostałości wału grodowego, a także podziemia katedry, w której pochowano szczątki tego władcy.