Język polski - tródny jenzyk

"Chodzi mi o to, aby język giętki Powiedział wszystko, co pomyśli głowa: A czasem był jak piorun jasny, prędki, A czasem smutny jako pieśń stepowa, A czasem jako skarga nimfy miętki, A czasem piękny jak aniołów mowa... " - to słowa Juliusza Słowackiego. Czy lekceważymy język ojczysty? Jak bardzo go zaśmiecamy? Jak będziemy mówić i pisać za kilkanaście lat? Na co dzień nie zwracamy na język większej uwagi - czy mówimy i piszemy byle jak?

W szkołach jest dzisiaj mniej gramatyki i mniejszy nacisk kładziony na ortografię. No bo i po co? Skoro wszystko poprawi odpowiednia funkcja w komputerze? Bognę Kisiel, dziennikarkę Głosu Wielkopolskiego, zapytaliśmy o t, z czym największy kłopot ma młodzież przychodząca na praktyki dziennikarskie.

Piszemy coraz lepiej, mówimy coraz gorzej - czy odwrotnie - czy jest w dzisiejszych Polakach szacunek do języka ojczystego? Co się zmienia się i co się będzie zmieniać? Podobno istnieje Rada Języka Polskiego - czym się zajmuje? Czy dbamy o poprawność ojczystego języka? Czy trzeba go uprościć? Co nas drażni w dzisiejszej mowie polskiej?

Z badań firmy ARC Rynek i Opinia o języku polskim (opublikowany w lutym) wynika, że aż 63 procent Polaków nie dba o poprawność wypowiedzi ustnych a co druga, o wypowiedzi pisemne. Bardziej starają się kobiety. Coraz mniej jest języka literackiego w języku potocznym - coraz więcej wulgaryzmów  - przyjmuje się gwara młodzieżowa w języku codziennym - ogarnij się, wypad stąd, do użytku wchodzą skróty - spoko, nara i trzymanko - słuchać na ulicy, że nie tylko młodzi ludzie tak mówią. Do języka powszechnego wchodzą nowe słowa, zaczerpnięte np. ze slangu młodzieżowego, a nawet więziennego. Oto przykłady: lampić się - gapić, suchar - mało śmieszny żart, elo - cześć, pikawa - serce, siano - pieniądze, wymiatać - być w czymś najlepszym, z buta - iść pieszo.

Nie zwracamy uwagi na poprawność językową w kontaktach ze znajomymi czy rodziną. Ale pilnujemy się wypełniając formularze czy w rozmowach służbowych, w banku, przez telefon, w szkole czy na uczelni. 93 procent Polaków twierdzi, że się stara o poprawność. Co piąta badana osoba nie widzi potrzeby używania znaków diakrytycznych - czyli ogonków, kreseczek, kropek, które "z" robią "ż", z "l" robią "ł", z "a" robią "ą". 53 procent uważa, że "tak pisze się szybciej", 25 procent, że "szkoda na to czasu". Nie używamy ich pisząc e-maile, sms-y, czatując, czy pisząc na forach. Im ktoś młodszy, tym bardziej nie widzi potrzeby używania interpunkcji - nie ma świadomości, że to ważne.

Czy złe nawyki młodzi ludzie wynoszą ze szkoły czy z domu? Czy pogarszająca się jakość języka to efekt tego, że młodzi nie piszą wypracowań, nie uczą się wypowiadać, piszą tylko testy Czy da się nauczyć poprawnie mówić i pisać - jeśli coraz mniej czytamy książek? Bogna Kisiel z Głosu Wielkopolskiego ma w tej kwestii własne zdanie, obserwuje młodych ludzi, którzy wiążą swoją przyszłość z pisaniem. 

Dość często i stanowczo swój język reformują Niemcy. Na przykład pod koniec lat 90 wprowadzono zasady, w późniejszym czasie również modyfikowane. I tak na przykład w interpunkcji wprowadzono większą dowolność. Interpunkcja ma pomagać uczynić wypowiedź bardziej dokładną. W Polsce też wprowadzano reformy. Na przykład w 1936 roku. Wtedy też uregulowano sprawę wielkich i małych liter.

Język polski zmienia się każdego roku. Dostosowuje się do zmian. Na przykład w 2008 r Rada Języka Polskiego przyjęła uchwałę dotyczącą pisowni wyrazów zakończonych literą -x. I tak - (skrótowce, nazwiska, nazwy geograficzne, wyrazy pospolite) możemy zapisywać dwojako: w przypadkach zależnych w miejsce -x kończącego wyraz w mianowniku piszemy połączenie liter -ks-, np. Horteksie; Hendrix, Hendriksa, (o) Hendriksie; Halifax, Halifaksu. Jest też Uchwała ortograficzna w sprawie zapisu nazwy listu elektronicznego. I tak poprawna forma nazwy listu elektronicznego to e-mail, potocznie: mejl.

W Wielkopolsce rośnie liczba dzieci z orzeczeniami o dysleksji (dysortografii, dysgrafii). Najgorzej jest w powiecie ostrzeszowskim. Tam dysleksje ma praktycznie co piąty uczeń. Wielkopolska i tak nie jest w czołówce województw o największym odsetku dyslektyków. Pod tym względem prześciga nas na przykład województwo zachodniopomorskie. Ciekawe badania przeprowadziła też Anna Jurek z Podyplomowego Centrum Kształcenia Ustawicznego Szkół Wyższych w Opolu. Z jej raportu wynika, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat liczba błędów ortograficznych w dyktandach uczniów zwiększyła się dwukrotnie. Przeciętny uczeń  piątej klasy podczas dyktanda popełnia średnio 1 błąd na 3-4 wyrazy.

Dodatkowo uczniowie zaczynają pisać własną "ortografią", a przy tym pomijają  znaki interpunkcyjne albo nawet zastępują je emotikonami (buźki). Niecałe 20 lat temu, co 10 uczeń szkoły podstawowej pisał bezbłędnie. 8 lat temu już tylko 4% uczniów rozpoczynających naukę w szkołach ponadgimnazjalnych pisało bezbłędnie podstawowe wyrazy. Jeszcze gorzej przedstawia się poziom współczesnej młodzieży w porównaniu z ich rówieśnikami z lat 50. Wtedy przeciętny piątoklasista popełniał 1 błąd na 10-12 wyrazów. Wtedy zdaniem nauczycieli "przeciętny poziom umiejętności uczniów pozostaje daleko w tyle za wymaganiami programowymi i nie jest, nawet przy bardzo wyrozumiałym ocenianiu, zadowalający".