Dziś obchodzimy Narodowe Święto Trzeciego Maja

Dokument zmienił ustrój państwa na monarchię konstytucyjną. Ograniczył znacząco demokrację szlachecką, odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nieposiadającej ziemi. Regulował zasady funkcjonowania władz państwowych oraz prawa i obowiązki obywateli Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wprowadzał trójpodział władzy na: ustawodawczą (dwuizbowy parlament), wykonawczą (król) i sądowniczą. Wprowadził tron dziedziczny, likwidując wolną elekcją. Zniósł zasadę liberum veto, ustanawiając głosowanie większościowe. Dokument sprzed 230 lat utrzymał poddaństwo chłopów wobec szlachty, jednak zostali oni wzięci pod ochronę państwa. Przyjęcie włościan "pod opiekę prawa i rządu krajowego" gwarantowały umowy zawarte przez nich z właścicielami ziemi.

Próby przeprowadzenia reform zawartych w Konstytucji zostały zniweczone już w połowie 1792 roku przez konfederację targowicką, zawiązaną w porozumieniu z carycą Rosji Katarzyną II, oraz wkroczenie wojsk rosyjskich do Rzeczypospolitej. Po utracie niepodległości w 1795 roku, przez 123 lata rozbiorów, konstytucja była symbolem dążeń narodu, dokumentem przypominającym o tradycjach niepodległościowych naszego państwa. Później odwoływali się do niej także twórcy konstytucji polskich w XX wieku.

Profesor Igor Kraszewski z Wydziału Historii UAM:

To był wielki symbol, i znak, i dowód zgody narodowej: że Polacy potrafią wspólnie coś sensownego zbudować. To nie było jak meteoryt na Morasku, tylko to była długa, polityczna, bardzo dobrze przygotowana, misterna robota, w której brał udział przede wszystkim król, ale także bardzo wielu wybitnych ówczesnych polityków. Trochę nawet społeczeństwo, zwłaszcza warszawskie, które też pewien klimat przygotowywało. I to, co się stało trzeciego maja, było efektem rzeczywiście wspólnego wysiłku bardzo wielu mądrych ludzi.

W 1791 roku dzień 3 maja został uznany za święto Konstytucji 3 maja. Po odzyskaniu niepodległości w 1918, rocznicę Konstytucji 3 maja zatwierdzono jako święto narodowe uchwałą Sejmu Ustawodawczego z 29 kwietnia 1919 roku. Po drugiej wojnie światowej władze komunistyczne zastąpiły święto obchodzonym dwa dni wcześniej 1 maja, a w 1951 roku - zdelegalizowały. Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 roku, święto Konstytucji 3 maja jest świętem narodowym. Obchodzimy je pod nazwą Święto Narodowe Trzeciego Maja. Jest to dzień wolny od pracy.